17 November 2009
GEEN KERNENERGIE OF KOLEN, NEEM EEN MOLEN
Weerlegging van argumenten voor kernenergie
1. Minder CO2 uitstoot?
Er wordt door de kernenergielobby beweerd dat kerncentrales [nu 370 GW] momenteel de uitstoot van 2,2 miljard ton CO2 voorkomen. Dit is het belangrijkste argument dat de laatste tijd voor uitbreiding van kernenergie wordt aangevoerd.
Bij narekenen van dit getal blijkt dit zwaar overdreven. Bij de productie van 1 niet nucleair geproduceerd KWh komt gemiddeld 350-400 gram CO2 vrij. Bij de huidige stroomproductie van kerncentrales van 2500 miljard KWh per jaar komt dat neer op 0,9 tot 1 miljard ton CO2. Bij de productie van kernenergie komen echter ook broeikasgassen als CO2 vrij. Zowel bij de winning van uraniumerts [gemiddeld U-gehalte van het erts maar 0,2%], als bij de zuivering en bewerking van uranium, de bouw van kerncentrales, de verrijking van uranium en de verwerking en opslag van het kernafval. Ook de ontmanteling van alle nucleaire installaties kost energie. Samen vergen deze activiteiten 100 gram CO2 per KWh.
Netto voorkomt kernenergie daardoor geen 2,2 miljard ton CO2, maar slechts 0,65 tot 0,75 miljard ton CO2. Vergeleken met de totale uitstoot van broeikasgassen [40 miljard ton CO2] is dat maar 1,75%! De bijdrage van kernenergie aan de energieproductie wordt meestal zwaar overdreven. Zelfs een verdubbeling van het kernenergievermogen tot 740 GW zou de uitstoot van broeikasgassen maar met 3% verminderen. Zo'n verdubbeling zal alleen tot stand komen als kernenergie nog meer gesubsidieerd wordt. De groei van kernenergie stagneert al 2 decennia op 1% per jaar. Duurzame energiebronnen als wind en zon kennen een groeicijfer over diezelfde periode van resp. 25% en 40%! Rond 2020 zal windenergie goedkoper zijn dan kolen of kernenergie. Een nieuwe kerncentrale, die in 2025 in bedrijf komt, zal dus 35 jaar verlies maken!!
Er zijn betere en goedkopere manieren om de CO2 uitstoot te verminderen. Bij de productie van windenergie komt 40 keer minder CO2 vrij dan bij kernenergie. Bij de vervanging van kerncentrales door windparken, bijv. op de Noordzee, gaat de uitstoot van CO2 veel sneller omlaag dan door de bouw van nieuwe kerncentrales.
2. Oplossing kernafval?
Er wordt beweerd dat een nieuwe, de 4e, generatie kerncentrales in staat zou zijn om kernafval te gebruiken als brandstof. Dat is echter aantoonbaar onjuist. Met die 4e generatie worden kweekreactoren bedoeld, zoals ooit Kalkar in Duitsland en SuperPhenix in Frankrijk. Deze werden wegens te hoge kosten en technische problemen gesloten. Die 4e generatie zou vanaf 2040 gebouwd worden. Wat er niet bij wordt gezegd is dat hiervoor nieuwe opwerkingsfabrieken nodig zijn, waar het plutonium uit de verbruikte splijtstof van de huidige kerncentrales wordt gehaald, dat vervolgens als brandstof voor de kweekreactoren zou dienen. Die kweekreactoren zouden meer plutonium kweken dan gebruiken. De kernenergielobby claimt al bijna 50 jaar dat die kweekreactoren het uranium tot 70 maal beter kunnen benutten dan de huidige kerncentrales, door omzetting van niet splijtbaar uranium in splijtbaar plutonium. De uraniumvoorraden zouden dan voor duizenden jaren genoeg zijn. Er is echter nog nooit een kweekreactor geweest die meer plutonium produceerde dan verbrandde. Inmiddels zijn alle kweekreactoren gesloten, wegens ongelukken, technische problemen en hoge kosten. Ook toekomstige kweekreactoren zullen niet meer plutonium produceren dan ze gebruiken, door de manier waarop splijtstof nu behandeld wordt. Splijtstof verblijft nu 4-5 jaar in de reactor, tegen vroeger 3 jaar of minder. Daardoor worden er nu meer niet splijtbare plutonium isotopen geproduceerd, met korte halfwaardetijden, die zeer radioactief zijn en ook meer andere langlevende transuranen zoals curium, neptunium en americium. Samen maken deze stoffen opwerking en verdere bewerking tot nieuwe splijtstof vrijwel onmogelijk, door de intense radioactiviteit. Bovendien wordt nu maar 20% van alle verbruikte splijtstof opgewerkt, in Sellafield, Engeland en in La Hague, Frankrijk. Zoals bekend, zijn opwerkingsfabrieken bijzonder smerige installaties die ontzettend veel radioactiviteit lozen, in zee en in de lucht en vaak lekken. In Engeland wordt de verbruikte splijtstof weliswaar opgewerkt, maar het plutonium wordt niet hergebruikt maar opgeslagen, omdat de kerncentrales daar geen plutonium als splijtstof kunnen gebruiken. Meer dan 100.000 kg plutonium ligt er in Engeland al opgeslagen en elk jaar komt er ruim 2 ton bij. Opwerking is daar compleet zinloos. Wereldwijd wordt er jaarlijks ca 11000 ton verbruikte splijtstof geproduceerd, met ca 110.000 kg plutonium. Nog geen 10% van dit plutonium wordt nu hergebruikt, in totaal wordt nog geen 1 promille van het kernafval hergebruikt. Voor een kernbom is maar een paar kg plutonium nodig.
De mythe van toekomstige kweekreactoren die het kernafval kunnen verbranden blijft daarom een mythe. Het kernafval probleem blijft onopgelost, nergens bestaat er nog een definitieve opslag noch wordt die de komende 20 jaar verwacht.
De kweekreactoren van de toekomst zijn nog in de ontwerpfase en zullen niet voor 2040 in bedrijf komen, zo al ooit. Als oplossing voor het klimaatprobleem is dat veel te laat.
3. Goedkoper?
In 2000 werden de kosten van een nieuwe kerncentrale geschat op $1600-2000 per KW, dat is $1,8-$2 miljard voor een 1000 MW centrale. Nu zijn de schattingen drie maal zo hoog, $5000 - $6000 per KW. Een nieuw type van de 3e generatie, de EPR, wordt nu gebouwd in Finland en in Frankrijk, door EDF. In Finland zijn de kosten na 3 jaar bouwtijd al bijna verdubbeld is de bouwtijd al 3 jaar langer dan gepland. De bouwer, Framatome, lijdt zware verliezen op het project. De nucleaire veiligheids organisaties in Finland, Frankrijk en Engeland, waar EDF ook EPR's wil bouwen, hebben recent het ontwerp afgekeurd wegens veiligheidsrisico´s en eisen verbeteringen als voorwaarde voor in bedrijfstelling. Dat zal de kosten verder verhogen en de animo om nieuwe EPR´s te bestellen zal verder afnemen.
Dan is er het probleem van verborgen kosten en van subsidies. Die lopen in de vele miljarden. Verzekeringskosten worden nu grotendeels door regeringen gedekt. De ontmantelingskosten van oude kerncentrales, opwerkingsfabrieken en andere nucleaire installaties in Engeland worden nu geschat op 90 miljard pond, te betalen door de regering en dus de belastingbetaler. Anders zou het bedrijf, British Energy, allang failliet zijn. In elk land met kerncentrales worden ze door de regering gesubsidieerd. Ook zijn de kosten voor onderzoek en ontwikkeling 40 jaar lang door de overheid betaald.
In de VS willen energiebedrijven alleen nieuwe kerncentrales bouwen als er subsidie komt. Nadat die er onder Bush kwamen, is er nog geen gebruik van gemaakt. Geen energiebedrijf durfde de financiële risico's te nemen.
Een ding is duidelijk, je kunt je geld altijd beter investeren in energiebesparing en duurzame energie dan in kernenergie.
4. Risico´s, ongelukken en proliferatie
De kans op grote ongelukken met kernenergie is weliswaar kleiner dan vroeger, maar is er nog steeds. Geen van de Engelse kerncentrales, op 1 na, heeft een veiligheidsomhulling. Geen enkele kerncentrale ter wereld is bestand tegen een neerstortend groot passagiersvliegtuig.
Bovendien zijn veel kerncentrales gebouwd in gebieden waar aardbevingen regelmatig voorkomen, zoals in Japan, en staan ze vaak op laaggelegen plekken bij de kust met een groot risico op overstroming, zeker in de toekomst.
Het proliferatieprobleem zal in de toekomst flink groter worden als er meer kerncentrales komen en er meer verrijkingsfabrieken gebouwd worden, zoals in Iran, en meer opwerkingsfabrieken, die onvermijdelijk gepaard gaan met de bouw van nieuwe kweekreactoren. Vele tienduizenden kg plutonium zullen er dan jaarlijks over land, zee en via de lucht vervoerd gaan worden. Dit zal het risico op aanvallen van terroristen sterk vergroten. Met 3 kg plutonium kun je een kernbom maken. De bouw van kerncentrales in landen als Iran, Algerije, Egypte en Saoedi Arabiè maakt de kans op proliferatie alleen maar groter. Die landen hebben evengoed als Nederland, Duitsland en Japan het recht om ook opwerkingsfabrieken en verrijkingsfabrieken te bouwen. Het Non Proliferatie Verdrag, NPV, staat dat niet alleen toe, maar stelt uitdrukkelijk dat elk land dat afziet van de bouw van kernwapens, recht heeft op toegang van alle kerntechnologie. Het NPV stelt ook dat de 5 grote kernwapenlanden hun kernwapens afschaffen. Noch het een, noch het ander is gebeurd.
5. Te weinig, te laat
De uitstoot van broeikasgassen, zoals CO2, moet in de komende 20 tot 30 jaar met 80% verlaagd worden om een catastrofale klimaatverandering te voorkomen.Nieuwe studies tonen aan dat de situatie zelfs nog erger is dan we dachten. De huidige concentratie CO2, het voornaamste broeikasgas, is nu 390 ppm, tegen 280 ppm rond 1850.Het huidige CO2 niveau zal op termijn leiden tot een temperatuur die 3 - 6 graden Celsius hoger is en een 25 - 40 meter hogere zeespiegel. Tot voor kort dacht men nog dat een niveau van 450 ppm CO2 in de lucht veilig zou zijn, dwz een temperatuurstijging van niet meer dan 2 graden. Dat blijkt nu achterhaald. De nieuwe veilige grens is 350 ppm CO2. Daarvoor zijn nog grotere en nog snellere reducties van de uitstoot van CO2 nodig, binnen 20 jaar. Het is duidelijk dat kernenergie hiervoor onmogelijk een oplossing kan zijn. Planning en bouw ervan vergen ca 15 jaar. Wanneer de planning nu begint, komt de 1e kerncentrale rond 2024 in bedrijf. De capaciteit om nieuwe kerncentrales te bouwen is slechts 5 - 10 centrales per jaar! Te weinig, te laat, te duur, te riskant.
6. Betere oplossingen
We kunnen beter de prijzen van fossiele brandstoffen verhogen, bijv. door een koolstofbelasting, carbon tax. Daardoor worden energiebesparing en duurzame energie nog sneller concurrerend met kolen. Alleen al de toepassing van bestaande energiebesparing technologie kan 70% besparen op fossiele brandstoffen. Rond 2020 zijn windturbines al goedkoper dan kolencentrales. Voor zonenergie zal dat tussen 2020 en 2030 het geval zijn. Kolencentrales en kerncentrales hebben een levensduur van ca 40 jaar. Als die nu gebouwd worden, zullen ze langere tijd met verlies draaien dan dat ze geld opleveren. Niet doen dus, geen enkele nieuwe kolen- of kerncentrale meer bouwen.
Wel fors meer energie uit wind, zon en water. Dat gaat al hard en het kan nog sneller. De groei is gigantisch, elk jaar 25% tot 40 % meer. China bouwt als een gek windturbines. Zo werd daar in het eerste half jaar van 2009 voor ca 12000 MW aan windturbines geplaatst, gelijk aan 12 nieuwe kolencentrales! India heeft enorme ambities op het gebied van zonenergie. Voor 2020 staat 20.000 MW gepland, voor 2040 100.000 MW. Woestijnen in de olielanden zijn prima geschikt voor de productie van zonnestroom. Die hebben geld genoeg. Als hun olie op is, hebben ze weer een nieuw exportproduct.
joop boer, bioloog, klimaat- en energiedeskundige, publicist. www.leefbarewereld.nl